پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش «قصد تملیک» در تحقق معاطات از منظر شیخ انصاری انجام شده است. معاطات، به‌عنوان یکی از روش‌های رایج در تحقق معاملات عرفی، از دیرباز در فقه امامیه مورد بحث بوده و جایگاهی مهم در تعاملات مالی روزمره مسلمانان دارد. اهمیت این موضوع زمانی بیشتر می‌شود که بدانیم در بسیاری از خرید و فروش‌های روزمره، هیچ‌گونه ایجاب و قبول لفظی رخ نمی‌دهد و تنها به کنش‌های عرفی اکتفا می‌شود. شیخ انصاری در کتاب «المکاسب»، با تکیه بر مبانی فقهی و اصولی و با رجوع به سیره عقلاء و ظهور افعال، تحلیل دقیقی از ماهیت و اعتبار معاطات ارائه داده و نقش «قصد تملیک» را در تحقق آن، به عنوان عنصری اساسی مورد توجه قرار داده است. در این تحقیق، با روش کتابخانه‌ای–تحلیلی و از منظر فقه امامیه، سعی شده است دیدگاه شیخ انصاری در مورد شرط بودن قصد تملیک در معاملات معاطاتی تبیین گردد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که از نگاه شیخ، معاطات بدون قصد واقعی تملیک، فاقد اثر تملیکی بوده و تنها اذن در تصرف محسوب می‌شود. همچنین تحلیل تطبیقی دیدگاه ایشان با نظرات فقهایی چون ابن ادریس، صاحب جواهر، امام خمینی و شهید صدر، نشان می‌دهد که رویکرد تلفیقی شیخ –که مبتنی بر پیوند میان ظهور عرفی و قصد باطنی است– نسبت به دیدگاه‌های افراطی یا تفریطی دیگر، از انسجام و کارآمدی بیشتری برخوردار است. این دیدگاه ظرفیت آن را دارد که در تحلیل فقهی معاملات جدید مانند خریدهای اینترنتی نیز به‌کار گرفته شود.

قصد تملیک معاطات شیخ انصاری فقه معاملات ظهور عرفی عقد تملیکی